Jadłowstręt psychiczny potocznie zwany anoreksją, pierwszy raz został opisany w 1873 roku przez Lasѐgue`a jako l`anorexie hysterique a rok później w 1874 roku przez Gulla jako anorexia nervosa – brak apetytu o podłożu nerwowym.
Aktualnie według klinicystów jadłowstręt psychiczny (anorexia) uważany jest za syndrom dzisiejszych czasów. Obserwuje się zespół objawów, do którego należy eliminowanie różnych gatunków pożywienia, np. mięs, tłuszczów oraz drastyczne ograniczanie przyjmowanego pokarmu.
Co powinno wzbudzać niepokój i sugerować jadłowstręt psychiczny?
Jako pierwsze pojawiają się tzw. zachowania anorektyczne, należą do nich:
- Obsesyjne zainteresowanie wartością kaloryczną potraw i produktów,
- Przesadne skupienie uwagi na własnym ciele,
- Zbytnie dbanie wygląd, perfekcjonizm,
- Niedowartościowanie własnej osoby,
- Skłonność do przesadnej kontroli masy ciała, wymiarów ciała,
- Nienaturalne zainteresowanie różnymi dietami odchudzającymi,
- Nagła, wzmożona aktywność fizyczna, np. po zjedzeniu posiłku natychmiast trzeba „spalić” kalorie poprzez wysiłek fizyczny
- Pojawiają się również incydenty związane z przeczyszczaniem po posiłkach.
Jadłowstręt psychiczny (anoreksja) – kryteria rozpoznania:
- Niechęć a nawet odmowa utrzymania „minimalnej”, prawidłowej masy ciała dla płci, wieku i wzrostu,
- BMI < 17,5 kg/m2,
- Stale towarzysząca obawa przed przyrostem masy ciała (pomimo niedoboru masy ciała),
- Nieprawidłowe postrzeganie własnego ciała, sylwetki,
- Brak co najmniej trzech kolejnych miesiączek (amenorrhea).
Osoby, którym towarzyszy jadłowstręt psychiczny ograniczają ilość spożywanego pożywienia, charakteryzują się bardzo dużą wiedzą żywieniową, „liczą każdą kalorie”. Spożywają żywność o obniżonej kaloryczności, warzywa, owoce. Jedzenie dzielą na małe porcje i jedzą bardzo wolno, często pomijają posiłki a w zamian wypijają duże ilości herbaty, kawy oraz wody. Nie spożywają posiłków po godzinie 18.00. Kaźmierczak i wsp. przeprowadzili badania wśród 238 osób, które aktywnie udzielały się na forach internetowych dotyczących tej tematyki. Okazało się, że prawie wszyscy respondenci jako cel stawiali sobie bycie najlepszymi. Ponad 70% badanych starało się wykonywać każdą czynność perfekcyjnie a 40% próbowało sprostać oczekiwaniom rodziców. Niemal 60% badanych przyznało, że bez względu na to jaką masę ciała osiągną zawsze będą chcieli aby ich masa ciała była niższa. Respondentów cechowały zmiany nastrojów, 70% z nich czuło się osobami bezwartościowymi, 40% nieatrakcyjnymi. Aż ¾ badanych czuje dumę z utraty masy ciała.
Sposób odżywiania się osób dotkniętych anoreksją jest monotonny a ich jadłospis jest bardzo ograniczony. Często spożywają jedynie płatki kukurydziane na mleku, ewentualnie owoc, lub niewielką ilość pieczywa z masłem orzechowym. Natomiast wiele z nich gotuje różne potrawy dla innych (nawet ich nie próbując), robi duże zakupy spożywcze, rozmawia o nowych daniach, kupuje książki kucharskie, są zainteresowane nowinkami dietetycznymi.
Jadłowstręt psychiczny (anoreksja) – objawy kliniczne:
- Zmęczenie,
- Senność,
- Zmiany nastroju,
- Trudność koncentracji,
- Brak pewności siebie,
- Zaparcia,
- Oliguria – skąpomocz,
- Brak miesiączki – amenorrhea.
Jadłowstręt psychiczny (anoreksja) – konsekwencje zdrowotne:
- Niedobory składników odżywczych mogą prowadzić osteoporozy,
- Zniszczenie szkliwa zębów, próchnicy (poprzez prowokowane wymioty),
- Niepłodność,
- Zaburzenia pracy układu sercowo – naczyniowego oraz nerwowego. Częstą konsekwencją jest zawał serca spowodowany niedoborem wapnia lub magnezu. Jest to częsta przyczyna zgonu w anoreksji,
- Zaburzenia funkcji tarczycy,
- Zburzenia gospodarki wodno – elektrolitowej,
- Niewydolność nerek,
- Śmierć.
Osoby dotknięte anoreksją powinny być objęte opieką lekarza, psychologa oraz dietetyka. Współpraca tego zespołu daje szanse na powrót pacjenta do normalnego życia. W przypadkach zagrożenia życia (nagła utrata masy ciała, zaburzenia rytmu serca, skłonności samobójcze, hipokaliemia poniżej 2,5 mmol/l) pacjent powinien być hospitalizowany.
Autor:
mgr Agnieszka Blumczyńska
Dietetyk kliniczny
Literatura:
- Ogden J., Psychologia odżywiania się, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydanie I, Kraków 2011,
- Kaźmierczak N., Kiełbasa S., Patryn R., Niedzielski A., Zachowania anorektyczne wśród społeczności pro-ana, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 2, 168–173,
- Oświęcimska J. Jadłowstręt psychiczny u dzieci i młodzieży. Lekarz 2003: 4; 8-12.